🇮🇹
De namen van landen hebben, net als de namen van de steden, meestal een complexe etymologie die uit het verleden komt en waarvan de oorsprong vaak in mysterie gehuld is. Hetzelfde geldt voor de etymologie van Italië, waarvan de oorsprong nog steeds een punt van discussie is.
Een van de meest aannemelijke hypotheses over de oorsprong van de naam Italië is dat het woord is afgeleid van het Griekse woord ‘italòi’, een term die werd gebruikt voor een Siculische bevolking die de Straat van Messina over vaarde naar de onderkant van de laars, in de buurt van wat nu de stad Catanzaro is.
In de oudheid werd de naam echter gebruikt om het zuidelijkste deel van het schiereiland aan te duiden. De Grieken zelf, die zich in het huidige Calabrië hadden gevestigd, noemden zichzelf Italiaans, dat wil weten de inwoners van Italië.
Deze bevolking vereerde ook een beeltenis van een kalf en daarom zou het woord specifiek moeten verwijzen naar ‘inwonenden van het kalverenland’ in het Italiaans “abitanti della terra dei vitelli”.
Later werd de term Italië echter gebruikt om het hele schiereiland te definiëren tot aan het begin van wat nu Noord-Italië is, zoals Aristoteles zelf onder andere getuigt.
Pas met de komst van het oude Rome en de ontwikkeling van zijn heerschappij over heel Italië werd de term Italië tot in de Alpen uitgestrekt. In het Westen werd ook heel Ligurië en in het oosten Istrië, de naam Italië gebruikt.
De geboorte van de naam Italië is niet altijd duidelijk, maar het is vaak verwikkeld in mysterie of mystiek, zoals blijkt uit de legende van Italo.
Italo was de koning van de Enotri en volgens de legende leefde hij 16 generaties voor de Trojaanse oorlog. Dankzij hem nam Italië zijn naam aan. Er zijn er veel mensen die de mythologische versie niet te zwaar belasten, waaronder een zekere Varrone, die de naam Italië liever ontleent aan het woord ‘Vitelli’, juist vanwege de schoonheid van het vee op zijn grondgebied. In het Latijn staat ‘vitelli’ voor ‘Vitulus’ en kan de vorm van ‘Vitalia’ aannemen. Vandaar de laatste vorm van Italië, omdat het klassieke Grieks geen V kende.
Er is een verdere theorie over de oorsprong van de naam Italië die de etymologie van het woord aan een Griekse oorsprong eert. Volgens deze theorie noemden de Grieken het zuidelijke deel van het schiereiland ‘Aithalia’, dat in die taal vaak verband houden met vuur (de etymologie waarvan de naam Etna zou zijn afgeleid). Het woord Italië duidt dus op een ‘vurend land’ of ‘land van de ondergang van vuur’, wat misschien juist de vulkanische oorsprong van de landen op het schiereiland aangeeft.
Een andere innovatieve theorie laat de mogelijke Griekse of Latijnse oorsprong van de term weg om de voorkeur te geven aan een osca-oorsprong. De Osci waren een zeer gevarieerde bevolking, die een groot deel van Zuid-Italië bewoonde. Volgens deze theorie is de naam afgeleid van het woord ‘Viteliù’, wat ‘land van jonge runderen’ aangeeft. Met de overstap naar het Latijn en het Grieks zou de gebruikelijke eerste V zijn verweerd. De theorie is gebaseerd op het feit dat de stier of het vee een sterk symbool van Zuid-Italië was en dat deze bevolkingsgroepen probeerden zich te verzetten tegen de optocht van Rome, zodat er verschillende afbeeldingen zijn van een rund die een wolvin op de horens neemt. Het eerste getuigenis dateert uit de vondst van een munt uit 90 v.Chr. met een personificatie van Italië, belichaamd door een godin, vergezeld van een legende die hetzelfde woord ITALIË aanduidt.
Er zijn veel geleerden die de Etruskische oorsprong van de naam voorstellen en zich sterk verzetten tegen zowel interpretaties die de naam uit het Latijn hebben als de interpretaties die de oorsprong van de naam in het Grieks willen vinden. Deze opvattingen staan sterk in tegen sommige eerder geziene theorieën, waarbij onder andere wordt beweerd dat de naam zich van het noorden naar het zuiden heeft verspreid en niet andersom.
Een laatste theorie, die niet erg succesvol was, is dat de naam Italië is afgeleid van het woord ‘Atalu’, wat in het Acaans (semitische taal) ‘land van de zonsondergang’ betekent.
